कुल्लू मनाली

हिमालयात वसलेलं अनोखं हिल स्टेशन

Kullu Manali

By Shrikant Kadam on March 19, 2023

भारत भूमीला मिळालेल्या अनेक नैसर्गिक वरदानांपैकी एक वरदान म्हणजे हिमालय पर्वत. या हिमालयाच्या कुशीत वसलेलं आणि निसर्गाचा वरदहस्त लाभलेलं एक राज्य म्हणजे हिमाचल प्रदेश! हिमाचल म्हणजे बर्फाचं निवासस्थान. आपल्या नावाला साजेसं बिरुद मिरवणारे असंच हे राज्य आहे. या राज्यात तशी पाहिली तर खूप सारे हिल स्टेशन्स आहेत. पण लोकप्रिय आणि पुन्हा पुन्हा जावे वाटणारं ठिकाण म्हणजे-कुल्लू मनाली! कुल्लू हिमाचल प्रदेशातील एक सुंदर जिल्हा आहे आणि त्याच्या निसर्गसौंदर्य, साहसी क्रिडाप्रकार आणि सांस्कृतिक वारसा यासाठी ते ओळखले जाते. मनाली हे कुलू जिल्ह्यात वसलेलं देशी-विदेशी पर्यटकांमध्ये लोकप्रिय झालेले हिल स्टेशन आहे.कुल्लूमध्ये भेट देण्यासाठी काही सर्वोत्तम ठिकाणे आहेत, त्यांचीआपण थोडक्यात माहिती घेऊया-

ग्रेट हिमालयन नॅशनल पार्क: ग्रेट हिमालयन नॅशनल पार्क हे युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ आहे आणि ते विविध प्रकारचे वनस्पती व प्राणी यांचे घर आहे. इथे ट्रेकिंगच्या उत्तम संधी उपलब्ध आहेत आणि निश्चितच निसर्गप्रेमींनी भेट देण्यासारखे ठिकाण आहे

बिजली महादेव मंदिर: बिजली महादेव मंदिर हे टेकडीच्या शिखरावर असलेले एक लोकप्रिय हिंदू मंदिर आहे जिथूनआजूबाजूच्या पर्वत आणि दऱ्यांचे आश्चर्यकारक दृश्य दिसते. हे ठिकाण त्याच्या अद्वितीय वास्तुकलेसाठी ओळखले जाते आणि स्थानिक संस्कृतीचा अनुभव घेण्यासाठी हे एक उत्तम डेस्टिनेशन ठरते.

रघुनाथ मंदिर: रघुनाथ मंदिर हे भगवान श्रीरामाला समर्पित एक प्राचीन हिंदू मंदिर आहे. हे सुद्धा एक लोकप्रिय तीर्थक्षेत्र आहे. हे मंदिर कुल्लू शहराच्या मध्यभागी स्थित आहे, त्याच्या सुंदर वास्तुकलेमुळे आहे ते वेगळे भासते.

कासोल: कासोल हे पार्वती खोऱ्यात वसलेले एक छोटेसे गाव आहे आणि हे निसर्गरम्य सौंदर्य, ट्रेकिंग, कॅम्पिंग आणि रॉक क्लाइंबिंग यासारख्या अ‍ॅडव्हेंचर स्पोर्ट्ससाठी ओळखले जाते. आराम करण्यासाठी आणि निसर्गाच्या सौंदर्याचा आनंद घेण्यासाठी हे एक उत्तम ठिकाण आहे.

तीर्थन व्हॅली: तीर्थन व्हॅली ही कुल्लूपासून सुमारे ६० किमी अंतरावर स्थित एक नयनरम्य दरी आहे आणि तिच्या निसर्गरम्य सौंदर्यासाठी आणि ट्रेकिंगसाठी ओळखली जाते. शहरी जीवनाच्या गजबजाटातून बाहेर पडण्यासाठी आणि पर्वतीय प्रदेशातील शांततेचा आनंद घेण्यासाठी हे एक उत्तम डेस्टिनेशन आहे.

मलाणा: मलाणा हे पार्वती खोऱ्यात वसलेले एक छोटेसे गाव आहे आणि ते आपल्या अनोख्या संस्कृती आणि परंपरांसाठी ओळखले जाते. स्थानिक जीवनशैलीचा अनुभव घेण्यासाठी आणि प्रदेशाच्या प्राचीन इतिहासाबद्दल जाणून घेण्यासाठी हे एक चांगले ठिकाण आहे.

कुल्लूमध्ये भेट देण्यासारख्या अनेक ठिकाणांपैकी ही काही ठिकाणे आहेत. जिल्ह्यात गरम पाण्याचे झरे, धबधबे आणि मंदिरे यासारखी इतर अनेक आकर्षणे आहेत जी पाहण्यासारखी आहेत.

मनाली हे हिमाचल प्रदेशातील एक सुंदर हिल स्टेशन तर आहेच परंतु येथे पर्यटनासाठी भरपूर आकर्षणे आहेत. मनालीमध्ये असलेल्या काही सुप्रसिद्ध ठिकाणांची माहिती आता आपण घेऊया-

रोहतांग पास: ३९७८ मीटर उंचीवर स्थित, रोहतांग पास हे मनालीमधील सर्वात लोकप्रिय पर्यटन आकर्षणांपैकी एक आहे. इथे बर्फाच्छादित शिखरांची मनोवेधक दृश्ये पाहायला मिळतात, त्याचबरोबर स्कीइंग आणि स्नोबोर्डिंग सारख्या साहसी क्रीडाप्रकारांसाठी हे एक उत्तम ठिकाण ठरते.

हडिंबा मंदिर: सोळाव्या शतकात बांधलेले, हडिंबा मंदिर हे महाभारतातील भीमाची पत्नी हडिंबाला समर्पित एक सुंदर लाकडी मंदिर आहे. हे मंदिर देवदाराच्या जंगलात स्थित आहे, तसेच ते अद्वितीय वास्तुकलेचे उत्तम उदाहरण आहे.अशा अद्वितीय कलावैशिष्ट्यांमुळे ते इतर मंदिरांपेक्षा वेगळे भासते.

सोलांग व्हॅली: सोलांग व्हॅली हे पॅराग्लायडिंग, झॉर्बिंग आणि स्कीइंगसारख्या अ‍ॅडवेंचर स्पोर्ट्ससाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे. इथेसुद्धा बर्फाच्छादित पर्वतशिखरांची सुंदर दृश्ये पाहायला मिळतात. निसर्गाच्या सौंदर्याचा आनंद घेण्यासाठी हे एक परफेक्ट डेस्टिनेशन आहे.

वशिष्ठ गरम पाण्याचे झरे: वशिष्ठ गरम पाण्याचे झरे मनालीपासून सुमारे ३ किमी अंतरावर आहेत आणि त्यांच्या औषधी गुणधर्मांसाठी ते ओळखले जातात. गरम पाण्याच्या तलावांमध्ये आराम आणि टवटवीत होण्यासाठी पर्यटक मनोसोक्त आंघोळ करतात.

मनु मंदिर: मनु मंदिर हे ऋषी मनू यांना समर्पित आहे, ज्यांना हिंदू पौराणिक कथेनुसार मानवजातीचा निर्माता मानले जाते. हे बियास नदीच्या काठावर वसलेले आहे आणि येथे शांत आणि प्रसन्न वातावरण आहे.

नागर किल्ला: नागर किल्ला हा मनालीपासून २० किमी अंतरावर असलेली एक सुंदर ऐतिहासिक वास्तू आहे. सदर किल्ला १५ व्या शतकात बांधला गेला होता. किल्ल्यामधून आजूबाजूच्या पर्वतशिखरांचे आणि दऱ्यांचे मनोहर दृश्य पाहायला मिळते..

मॉल रोड: मॉल रोड हे मनालीमधील मुख्य खरेदी आणि खवय्येगिरीचे क्षेत्र आहे. स्मरणिका खरेदी करण्यासाठी आणि स्थानिक पाककृतींचा आनंद घेण्यासाठी हे एक उत्तम ठिकाण आहे.

मनालीमध्ये भेट देण्यासारख्या अनेक ठिकाणांपैकी ही काही ठिकाणे आहेत. या शहरामध्ये संग्रहालये, धबधबे आणि मंदिरे यासारखी इतर अनेक आकर्षणे आहेत जी खरोखर पाहण्यासारखी आहेत.

कुल्लू मनाली हे साहसी क्रीडा प्रेमींसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे आणि या प्रदेशात तुम्ही अनेक साहसी क्रीडा प्रकारांचा आनंद घेऊ शकता. कुल्लू मनाली मधील काही सर्वात लोकप्रिय साहसी खेळ खालीलप्रमाणे आहेत:

पॅराग्लायडिंग: कुल्लू मनाली हे पॅराग्लायडिंगसाठी एक परफेक्ट डेस्टिनेशन आहे, ज्यामध्ये अनेक कंपन्या सोलांग व्हॅली आणि इतर ठिकाणांहून उड्डाणे उपलब्ध करून देतात. पॅराग्लायडिंगच्या माध्यमातून पर्यटक आजूबाजूच्या पर्वतशिखरे आणि दऱ्यांमधील नयनरम्य दृश्यांचा आनंद घेतात.

राफ्टिंग: कुल्लू मनालीमधून वाहणारी बियास नदीमध्ये राफ्टिंगसाठी उत्तम संधी उपलब्ध आहे. रॅपिड्स सोप्या ते आव्हानात्मक अशा श्रेणी इथे उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे नवशिक्या आणि अनुभवी राफ्टर्स दोघांसाठी ही एक बेस्ट अ‍ॅडवेंचर स्पोर्ट्स ठरते.

स्कीइंग: कुल्लू मनाली हे स्कीइंगसाठी एक महत्वाचे ठिकाण आहे, आणि याचं कारण आहे-इथले बर्फाच्छादित पर्वत-उतार! या प्रदेशातील अनेक स्की रिसॉर्ट्स वेगवेगळ्या अडचणीच्या पातळीचे डोंगरउतार उपलब्ध करून देतात. सोलांग व्हॅली हे स्कीइंगसाठी लोकप्रिय ठिकाण आहे आणि तुम्ही हनुमान टिब्बा आणि देव तिब्बा येथे हेली-स्कीइंगचा आनंद घेऊ शकता.

ट्रेकिंग: कुल्लू मनाली सुंदर पर्वत आणि दऱ्यांनी वेढलेले आहे, ते ट्रेकिंगसाठी एक उत्तम स्थान बनले आहे. या प्रदेशात ट्रेकिंगचे अनेक मार्ग आहेत, जे सोपे ते आव्हानात्मक आहेत आणि ट्रेकिंग करताना तुम्ही या प्रदेशातील निसर्गरम्य सौंदर्याचा मनमुराद आनंद घेऊ शकता.

झिपलाइनिंग: सोलांग व्हॅली एक रोमांचकारी झिपलाइनिंग अनुभव देते, जिथे तुम्ही उच्च वेगाने व्हॅली ओलांडू शकता आणि आजूबाजूच्या पर्वतरांगांमधील आश्चर्यकारक दृश्यांचा आनंद घेऊ शकता.

रॉक क्लाइंबिंग: कुल्लू मनाली हे रॉक क्लाइंबिंगसाठी सुद्धा महत्वाचे आहे, या प्रदेशातील अनेक चट्टान आणि खड्डे सर्व कौशल्य स्तरावरील गिर्यारोहकांसाठी एक आव्हानात्मक अनुभव देतात.

जेव्हा अन्नाचा विचार केला जातो, तेव्हा कुलू मनालीमध्ये एक अद्वितीय पाककला संस्कृती आहे जी स्थानिक चव आणि प्राधान्ये प्रतिबिंबित करते. कुल्लू मनालीमध्ये उपलब्ध असलेले काही खास प्रादेशिक खाद्यपदार्थ खालील प्रमाणेआहेत:

धाम: धाम हे एक पारंपारिक हिमाचली जेवण आहे जे लग्नसराईत आणि सण यांसारख्या विशेष प्रसंगी दिले जाते. त्यात तांदूळ, डाळ, राजमा, चणे आणि दही यांसारख्या स्थानिक पदार्थांनी बनवलेल्या भाज्या व आमट्या असतात. हे पाताळ नावाच्या पानाच्या प्लेटवर दिले जाते.

सिद्दू: सिद्दू हा गव्हाच्या पिठापासून बनवलेला तसेच वाफवलेला पदार्थ आहे. त्यात बटाटे, कांदे आणि मसाल्यांचे मिश्रण असते. हा हिमाचल प्रदेशातील एक लोकप्रिय नाश्ता आहे.

ट्राउट फिश: ट्राउट फिश हा एक स्थानिक स्वादिष्ट पदार्थ आहे, जो कुल्लू मनालीच्या ओढे आणि नद्यांमध्ये आढळतो. हे मासे सहसा भात किंवा भाज्यांच्या बाजूला ग्रील्ड किंवा तळलेल्या स्वरूपात सर्व्ह केले जातात.

थुक्पा: थुक्पा हे भाज्या, मांस किंवा अंडी घालून बनवलेले नूडल सूप आहे. या भागातील तिबेटी समुदायामध्ये हा एक लोकप्रिय पदार्थ आहे.

मिठा: मिठा हा तांदूळ, साखर आणि सुक्या मेव्यापासून बनवलेला गोड पदार्थ आहे. हे प्रदेशातील एक लोकप्रिय मिष्टान्न आहे आणि बहुतेकदा सण आणि विशेष प्रसंगी दिले जाते.

छ गोश्त: छ गोश्त एक मसालेदार कोकरू डिश आहे. हा पदार्थ दही आणि सुगंधी मसाल्यांच्या मिश्रणाने शिजवला जातो. स्थानिक लोकांमध्ये ही एक लोकप्रिय डिश आहे आणि बर्‍याचदा भात किंवा भाकरीबरोबर छ गोश्त खाल्ले जाते.

कुलू मनाली नैसर्गिक सौंदर्य, अ‍ॅडव्हेंचर स्पोर्ट्स आणि समृद्ध सांस्कृतिक वारसा यासाठी ओळखले जाणारे ठिकाण आहे. या परिसरात राहणारे स्थानिक लोक विविध वांशिक गटांचे मिश्रण आहेत, ज्यात कुल्लूवी, किन्नौरी, तिबेटी आणि पंजाबी यांचा समावेश आहे. कुल्लू मनाली मधील स्थानिक लोकांबद्दल काही गोष्टी जाणून घेऊ-

संस्कृती आणि परंपरा: कुल्लू मनालीमधील स्थानिक लोकांकडे समृद्ध सांस्कृतिक वारसा आहे आणि ते त्यांच्या पारंपारिक चालीरीती आणि रुढी यांचे पालन करतात. ऑक्टोबरमध्ये साजरा होणारा कुल्लू दसरा आणि फेब्रुवारीमध्ये होणारा हिवाळी कार्निव्हल यासह रंगीबेरंगी सणांसाठी हा प्रदेश ओळखला जातो.

भाषा: कुल्लू मनालीमध्ये बोलली जाणारी प्रमुख भाषा हिंदी आहे, परंतु या प्रदेशात कुल्लूवी, किन्नौरी आणि तिबेटीसह इतर अनेक भाषा बोलल्या जातात.

व्यवसाय: कुल्लू मनालीमधील स्थानिक लोकांचा शेती हा प्राथमिक व्यवसाय आहे आणि ते प्रामुख्याने सफरचंद, नाशपाती आणि इतर फळे पिकवतात. लोकरी शाल, टोप्या आणि कार्पेट्ससह हस्तकलेसाठी देखील हा प्रदेश लोकप्रिय आहे.

धर्म: कुल्लू मनालीमधील बहुसंख्य स्थानिक लोक हिंदू धर्माचे पालन करतात, परंतु या प्रदेशात बौद्ध आणि ख्रिश्चनांचीही लक्षणीय लोकसंख्या आहे.

आदरातिथ्य: कुल्लू मनालीमधील स्थानिक लोक त्यांच्या जबरदस्त आदरातिथ्य आणि मैत्रीपूर्ण स्वभावासाठी ओळखले जातात. ते पाहुण्यांचे स्वागत करण्यासाठी आणि त्यांची संस्कृती आणि परंपरा यांचे प्रदर्शन करण्यासाठी नेहमीच मनापासून तयार असतात.

एकूणच, कुल्लू मनाली मधील स्थानिक लोक हे या प्रदेशाच्या आकर्षणांपैकी असलेला एक अविभाज्य भाग आहेत, तसेच पर्यटकांना या भागात अनुभवता येणार्‍या अनोख्या सांस्कृतिक अनुभवांमध्ये ते महत्त्वपूर्ण योगदान देतात.

हिमाचल प्रदेश आणि विशेषता कुल्लू मनाली आपल्या पारंपारिक कपड्यांसाठी ओळखले जाते. कुल्लू मनालीमध्ये पुरुष आणि महिलांनी परिधान केलेला पारंपारिक पोशाख अद्वितीय आहे आणि त्यातून स्थानिक संस्कृती आणि चालीरीती प्रतिबिंबित होतात. कुल्लू मनाली मधील पुरुष आणि स्त्रियांसाठी पारंपारिक ड्रेसिंगबद्दल काही माहिती पुढीलप्रमाणे आहे:

महिलांसाठी:
कुल्लू मनालीमधील महिलांचा पारंपारिक पोशाख ‘कुलुवी धातू’ म्हणून ओळखला जातो. त्यात लांब बाही असलेली ‘चोली’ व ‘घागरा’ आणि ‘पट्टू’ नावाची शाल असते. ड्रेस क्लिष्ट डिझाईन्स आणि नमुन्यांसह लोकरीच्या फॅब्रिकने बनलेला असतो. शाल सहसा रंगीबेरंगी धाग्यांनी भरतकाम केलेली असते. स्त्रिया देखील चांदीचे दागिने घालतात, ज्यात हार, कानातले डुल आणि बांगड्या असतात.

पुरुषांकरिता:
कुल्लू मनालीतील पुरुषांचा पारंपारिक पोशाख ‘कुल्लूवी दस्तार’ म्हणून ओळखला जातो. त्यात ‘कुर्ता’ व ‘चुडीदार’ आणि ‘टोपी’ असते. हा पोशाख वूलन फॅब्रिकचा बनलेला असतो आणि अनेकदा क्लिष्ट डिझाईन्स आणि पॅटर्नने सुशोभित केलेला असतो. पुरुष ‘घटोचडी’ म्हणून ओळखली जाणारी शाल देखील घालतात, जी खांद्यावर ओढली जाते तसेच कमरेला बांधलेली असते. पारंपारिक पोशाख पूर्ण करण्यासाठी ते ‘जुट्टी’ नावाचे लेदर शूज देखील घालतात.

एकूणच, कुल्लू मनाली मधील पुरुष आणि स्त्रियांचा पारंपारिक पोशाख हा स्थानिक संस्कृतीचा एक आवश्यक पैलू आहे आणि या प्रदेशाच्या आकर्षणात तो मानाचा तुरा खोवतो. बरेच पर्यटक आठवण म्हणून इथला पारंपारिक पोशाख खरेदी करून घरी घेऊन जातात

कुल्लू मनाली हे समृद्ध स्थानिक हस्तकलेसाठीसुद्धाओळखले जाते. इथे अशी अनेक अद्वितीय उत्पादने आहेत, जी एक पर्यटक म्हणून आपण स्मृतीचिन्ह किंवा भेटवस्तू म्हणून खरेदी करू शकता. येथे वेगवेगळी लोकप्रिय उत्पादने उपलब्ध आहेत.

हाताने विणलेल्या शाल आणि ब्लँकेट्स: कुल्लू मनाली उत्कृष्ट दर्जाच्या लोकरीपासून बनवलेल्या हाताने विणलेल्या शाल आणि ब्लँकेटसाठी प्रसिद्ध आहे. या शाल आणि ब्लँकेट विविध रंग आणि डिझाइनमध्ये उपलब्ध आहेत आणि हिवाळ्याच्या महिन्यांत उबदार राहण्यासाठी योग्य निवड आहेत.

पारंपारिक हिमाचली टोपी: पारंपारिक हिमाचली टोपी ही कुलू मनालीमधील एक लोकप्रिय मेमरी आहे. या टोप्या लोकरीच्या फॅब्रिकपासून बनवलेल्या आहेत आणि विविध रंग आणि डिझाइनमध्ये उपलब्ध आहेत.

स्थानिक हस्तकला: कुल्लू मनाली हे अनेक स्थानिक कारागिरांचे घर आहे जे लाकूड, धातू आणि दगड यासारख्या विविध सामग्रीचा वापर करून सुंदर हस्तकला तयार करतात. काही लोकप्रिय हस्तशिल्पांमध्ये लाकडी कोरीवकाम, धातूच्या कलाकृती आणि दगडी शिल्पे यांचा समावेश होतो.

मसाले आणि चहा: कुल्लू मनालीच्या टेकड्या त्यांच्या सुगंधित मसाल्या आणि चहासाठी ओळखल्या जातात. घरी परतण्यासाठी तुम्ही स्थानिक पातळीवर पिकवलेला चहा, वेलची, दालचिनी आणि आले यांसारखे मसाले खरेदी करू शकता.

स्थानिक लोणचे आणि जाम: कुल्लू मनाली हे घरगुती लोणचे आणि जामसाठी देखील ओळखले जाते. घरी परतताना तुम्ही ताजी फळे आणि भाज्यांपासून बनवलेले लोणचे आणि जाम खरेदी करू शकता.

एकूणच, अशी अनेक अनोखी आणि अस्सल उत्पादने आहेत जी तुम्ही कुल्लू मनाली येथून पर्यटक म्हणून खरेदी करू शकता. ही उत्पादने केवळ स्मृतीचिन्हे नाहीत तर स्थानिक अर्थव्यवस्थेला पाठिंबा देण्यासाठी आणि शाश्वत पर्यटनाला चालना देण्याचा एक उत्तम मार्ग देखील आहेत

तुम्हाला पुण्याहून कुल्लू-मनाली असा प्रवास करायचा असेल, तर तुम्ही निवडू शकता अशा वाहतुकीचे विविध प्रकार येथे आहेत:

हवाई मार्गे: कुल्लू-मनालीसाठी सर्वात जवळचे विमानतळ भुंतर विमानतळ आहे, जे कुल्लू शहरापासून सुमारे १० किमी अंतरावर आहे. तुम्ही पुण्याहून दिल्ली किंवा चंदीगडला फ्लाइट घेऊ शकता आणि नंतर भुंतरला कनेक्टिंग फ्लाइट घेऊ शकता. तिथून, तुम्ही टॅक्सी भाड्याने घेऊ शकता किंवा कुल्लू-मनालीला बसने जाऊ शकता.

रेल्वेने: कुल्लू-मनालीसाठी सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन जोगिंदरनगर आहे, जे सुमारे १२५ किमी अंतरावर आहे. मात्र, पुण्याहून जोगिंदरनगरला जाण्यासाठी थेट गाड्या नाहीत. तुम्ही पुण्याहून चंदीगड किंवा दिल्लीला ट्रेन पकडू शकता आणि नंतर कुल्लू-मनालीला जाण्यासाठी बस किंवा टॅक्सी भाड्याने घेऊ शकता.

बसने: तुम्ही पुण्याहून दिल्ली किंवा चंदीगडला थेट बस घेऊ शकता आणि नंतर कुल्लू-मनालीला कनेक्टिंग बस घेऊ शकता. दिल्ली/चंदीगड आणि कुल्लू-मनाली मधील अंतर अनुक्रमे ५५० किमी आणि ३१० किमी आहे आणि या प्रवासाला सुमारे १२-१४ तास लागतात.

कारने: तुम्ही पुण्याहून कुल्लू-मनालीलाही कारने जाऊ शकता. पुणे आणि कुल्लू-मनाली हे अंतर सुमारे १९०० किमी आहे आणि प्रवासाला सुमारे ३५-४० तास लागतात. तुम्ही पुण्याहून राष्ट्रीय महामार्ग ४८ ने प्रवास करू शकता आणि नंतर कुल्लू-मनालीला जाण्यासाठी NH3 आणि NH154 घेऊ शकता.

कृपया लक्षात घ्या की कुल्लू-मनालीला भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ म्हणजे एप्रिल ते जून आणि सप्टेंबर ते नोव्हेंबर, जेव्हा हवामान आल्हाददायक आणि अ‍ॅडव्हेंचर स्पोर्ट्ससाठी अनुकूल असते.

मनालीमध्ये विविध बजेट आणि आवडीनुसार अनेक हॉटेल्स उपलब्ध आहेत. मनालीमधील काही सर्वोत्तम हॉटेल्स त्यांच्या संपर्क माहितीसह येथे आहेत:

हिमालयन: हिमालयन हे कुल्लू व्हॅलीमध्ये स्थित एक लक्झरी हॉटेल आहे आणि हिमालयाची चित्तथरारक दृश्ये इथून पाहायला मिळतं. त्यात सुसज्ज खोल्या आणि स्वीट्स, एक स्पा, एक रेस्टॉरंट आणि एक बार आहे. संपर्क माहिती: हडिंबा मंदिर रोड, मनाली, हिमाचल प्रदेश 175131, भारत. फोन नंबर: +91 1902 250999/ 1902250777 cell no: 8894005999 website- www.thehimalayan.com

सोलांग व्हॅली रिसॉर्ट: सोलांग व्हॅली रिसॉर्ट हे सोलांग व्हॅलीमध्ये स्थित एक लक्झरी हॉटेल आहे, इथून पर्वत शिखरांची विहंगम दृश्ये पाहायला मिळतात. त्यात प्रशस्त खोल्या आणि स्वीट्स, एक स्पा, एक रेस्टॉरंट आणि एक बार आहे. संपर्क माहिती: VPO पलचन, सोलांग व्हॅली, मनाली, हिमाचल प्रदेश 175131, भारत. फोन नंबर: +91 9810036692.

ऑर्चर्ड ग्रीन्स: ऑर्चर्ड ग्रीन्स हे सफरचंद बागेच्या मधोमध असलेले मध्यम श्रेणीचे हॉटेल आहे आणि आजूबाजूच्या पर्वतरांगांची निसर्गरम्य दृश्ये इथे पाहायला मिळतात. त्यात व्यवस्थित खोल्या, रेस्टॉरंट आणि बार आहे. संपर्क माहिती: लॉग हट्स एरिया, मनाली, हिमाचल प्रदेश 175131, भारत. फोन नंबर: +91 9350171705/ 9350171709 website-www.theorchardgreens.com

स्नो व्हॅली रिसॉर्ट्स: स्नो व्हॅली रिसॉर्ट्स हे मॉल रोडजवळ स्थित एक मध्यम श्रेणीचे हॉटेल आहे आणि त्यात आरामदायक खोल्या, एक रेस्टॉरंट आणि एक बार आहे. यात डिस्कोथेक, गेम्स रूम आणि स्पा देखील आहे. संपर्क माहिती: लॉग हट्स एरिया, मनाली, हिमाचल प्रदेश 175131, भारत. फोन नंबर: +01899 242600/242700 cell no-93185-13788/70182-77158 website-www.snowvalleyresorts.com

द हॉटेल बियास व्ह्यू: हॉटेल बियास व्ह्यू हे मॉल रोडजवळ स्थित एक बजेट हॉटेल आहे आणि स्वच्छ आणि आरामदायक खोल्या, एक रेस्टॉरंट आणि टेरेस अशी व्यवस्था इथे आहे.
संपर्क माहिती: बियास ब्रिजजवळ, मनाली, हिमाचल प्रदेश 175131, भारत. फोन नंबर: +91 1902-252696 cell no:+91 98162-50864/94182-64922 website-www.beasviewmanali.com

हॉटेल अ‍ंंबिका ब्लिस मनाली: सियाल रोड, मनाली,हिमाचल प्रदेश-175131 फोन नंबर:9971905514